افسردگی (Depression) یک بیماری رایج سلامت روان است که باعث احساس غم و اندوه مداوم میشود. این اختلال میتواند در نحوه تفکر، خواب، غذا خوردن و هر نوع عملکرد سیستم بدن از جمله میل جنسی تا احساس درد تغییر ایجاد کند.
احساس غم و اندوه یک واکنش طبیعی بدن به ناملایمات زندگی است که در صورت کوتاه مدت بودن مشکلساز نمیشود. اما فرد مبتلا به اختلال افسردگی علاوهبر داشتن روحیه بسیار پایین و بیانگیزه بودن نسبت به انجام وظایف خود، دارای چندین علامت بالینی هم خواهد بود. از همینرو زمانی که علائم و نشانههای این بیماری بیش از دو هفته طول بکشند باید فرد را نزد دکتر و متخصص روان شناس برد تا در مورد افسردگی و تاثیرات آن بررسیهای لازم انجام شود.
سن ابتلا به نشانه های افسردگی
بیشترین احتمال بروز این اختلال در سنین ۴۵ تا ۶۵ سالگی دیده میشود. با این حال تحقیقات جدید ثابت کرده امروزه احتمال ابتلا به Depression در سنین پایینتر (خصوصا نسل z یعنی متولدین ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵) هم افزایش یافته است. از طرفی افراد مسن بهدلیل افکاری همچون نادیده گرفته شدن بیشتر به خودکشی فکر میکنند و احتمال افسرده شدن در آنها بالا می باشد.
آیا کودکان هم افسرده میشوند؟
بله اما نشانههای این اختلال در کودکان با نوجوانان و بزرگسالان متفاوت است. آنها بیشتر دچار کجخلقی و پرخاشگری میشوند. از دیگر نشانههای افسردگی در کودکان نیز میتوان به انزوای اجتماعی، ناراحتی یا کاهش میزان لذت و احساس گناه اشاره کرد. اکثر متخصصان معتقدند این بیماری در کودکان بهدلیل منع او از بازی دلخواهش ایجاد میشود.
انواع افسردگی (Depression)
براساس کتابچه راهنمای آماری تشخیصی اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا ویرایش پنجم (DSM-5)، اختلالات افسردگی دارای دستهبندی زیر است:
۱٫افسردگی بالینی (Clinical depression)
این اختلال که با نام اختلال افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder) هم شناخته میشود، شدیدترین و رایجترین شکل بیماری است.
شما در این نوع اختلال علائمی همچون غمگینی، کمارزشی یا بیارزشی را حداقل به مدت دو هفته احساس میکنید. از مشکلات دیگر آن باید به از دست دادن علافه نسبت به اکثر فعالیتها، مشکلات خواب یا تغییر در اشتها اشاره کرد.
۲٫اختلال افسردگی مداوم (Persistent Depressive Disorder)
این اختلال که بیشتر با نام اختصاری PDD شناخته میشود افسرده شدن خفیف یا متوسط است که حداقل دو سال ادامه خواهد داشت. علائم این اختلال نسبت به نوع افسردگی اساسی کمتر هستند
۳٫اختلال تنظیم خلقی مخرب (Disruptive Mood Dysregulation Disorder)
این اختلال را با نام DMDD میشناسند که باعث تحریکپذیری مزمن، شدید و فوران خشم مکرر در کودکان میشود. اصلیترین علائم افسردگی DMDD از سن ۱۰ سالگی در کودکان شروع خواهد شد.
۴٫اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (Premenstrual Dysphoric Disorder)
علائم سندرم پیش از قاعدگی (Premenstrual syndrome;PMS) همراه با PMDD دارای علائم خلقی مثل تحریکپذیری شدید، اضطراب یا افسردگی است که معمولا چند روز بعد از شروع دوره پریودی بهبود مییابند. اما در روزهایی که فعال هستند بسیار شدید بوده تا جاییکه میتوانند زندگی عادی برخی از افراد را مختل کنند.
۵٫اختلال افسردگی به دلیل بیماری
اکثر شرایط پزشکی میتوانند تغییراتی در بدن ایجاد کنند که به شکل افسرده شدن کوتاهمدت ظاهر میشود. بهعنوان مثال کمکاری تیروئید، بیماری قلبی، سرطان و بیماری پارکینسون بیماریهای زمینهای هستند که در صورت بهبود، اختلال مذکور هم برطرف میشود.
انواع دیگر اختلال افسردگی اساسی عبارتند از:
- اختلال عاطفی فصلی
- افسردگی غیر معمول
- افسردگی بارداری و پس از زایمان
- اختلال دوقطبی (مبتلایان علاوه بر دوره شیدایی و هیپومانیک، دوره افسردگی را تجربه میکنند.)
علائم افسردگی
علائم افسردگی در افراد مختلف متفاوت است اما نکات مشترک زیادی در بین آنها وجود دارد که میتواند برای تشخیص راهبردی باشد. بسیاری از این موارد در بیشتر وقتها جزو روند طبیعی زندگی فرد هستند اما هرچه این علائم شدیدتر باشد، قویتر باشد و ماندگاری بیشتری داشته باشد خطر ابتلا به افسردگی در فرد افزایش مییابد.علائم شایع افسردگی عبارتاند از:
داشتن احساس ناتوانی و ناامیدی شدید، از دستدادن علاقه برای انجام فعالیتهای روزانه، تغییر اشتها و وزن، تغییرات در روتین خواب، عصبانیت یا تحریکپذیری شدید، از دستدادن انرژی، بی حالی و کسالت، احساس بیفایده بودن، رفتارهای خطرناک، عدم توانایی تمرکز، دردهای بدون علت قبلی
علت ابتلا به افسردگی
عوامل متعددی در بروز این اختلال نقش دارند که شامل موارد زیر است:
- ژنتیک
- شرایط پزشکی
- داروها (عوارض جانبی برخی داروها یا مصرف الکل)
- اتفاقات استرسزا (مرگ عزیزان، ضربه روحی، تجربیات سخت و عدم حمایت
- شیمی مغز (عدم تعادل در انتقال دهندههای عصبی مثل سروتونین(هورمون شادی) و دوپامین(هورمون پاداش))
مدت زمان دورههای افسردگی چقدر است؟
این اختلال معمولا عود میکند و فرد دورههای افسردگی را به مدت چند هفته یا چند ماه تجربه خواهد کرد. متخصصین اولین دوره افسردگی را حدود ۴ ماه تخمین زدهاند. لازم به ذکر است که هر چه در هفتههای ابتدایی برای تشخیص و درمان اقدام کنید، احتمال بهبود افزایش مییابد. از طرفی هر چه شدت اولین دوره زیادتر باشد احتمال عود بیشتر خواهد شد. این اختلال در شیوع ویروس کرونا شدت بیشتری پیدا کرد و افراد زیادی برگشت مجدد دوره افسردگی را تجربه کردند.
درمان افسردگی
خوشبختانه در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد افسردگی قابل درمان است و گزینههای درمانی شامل موارد زیر هستند:
روان درمانی
این روش که به آن گفتاردرمانی هم میگویند توسط دکتر و متخصص روان شناس انجام میشود. درمانگر با صبحت کردن به شما کمک میکند تا افکار، احساسات و رفتارهای ناسالم خود را شناسایی و تغییر دهید.
درمان شناختی و رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy ;CBT) از انواع مختلف رواندرمانی بهشمار میآیند.
دارو برای افسردگی
در برخی موارد دکتر و متخصص روان پزشک با تجویز داروهای ضد افسردگی باعث تغییر ترکیب شیمیایی مغز میشود. این داروها انواع بسیار مختلفی دارند که روانپزشک با تجویز دورهای میتواند بهترین نوع را برای شما انتخاب کند. اکثر داروهای افسردگی عوارض جانبی شدیدی دارند، بنابراین از مصرف خودسرانه آنها خودداری کنید.
درمان تحریک مغزی
برای درمان علائم افسردگی شدید همراه با روانپریشی از این روش استفاده میکنند. انواع آن عبارتند از:
- روش ECT (Electroconvulsive Therapy)
- روش TMS or rTMS: (Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation)
- روش VNS(Vagus Nerve Stimulation)
طب مکمل افسردگی
درمانهایی همچون طب سوزنی، ماساژ، بیوفیدبک و هیپنوتیزم برای افراد مبتلا به اختلال روانی خفیف گزینه درمانی مناسبی خواهند بود.
درمان افسردگی در خانه
برای بهبود علائم افسردگی میتوانید برخی کارها را در منزل انجام دهید. عبارتند از:
- فعالیت بدنی منظم
- اجتناب از مصرف الکل
- رعایت رژیم غذایی سالم
- گذراندن وقت با افراد قابل اهمیت
- داشتن خواب با کیفیت (نه زیاد و نه خیلی کم)
کلام آخر
در کنار داروها و روشهای درمانی مختلف، رویکردهای دیگری نیز متناسب با نوع و شدت افسردگیها پیشنهاد میشود. مثلا برای افسردگی فصلی جایگزین کردن ورزش یوگا یا استفاده از مکملهای ویتامین د۳ جزو موارد پیشنهاد شده هستند. بنابراین برای این درمانهای جایگزین تحقیقات و پژوهش های بیشتری مورد نیاز است.
منبع:
Psychology today/ my.clevelandclinic / WebMD