تاثیر موسیقی درمانی بر فشار خون در سالمندان

قلب حساس ترین و پرکارترین عضو بدن است. از جمله عوامل مهمی که سیستم قلبی عروقی و به ویژه، عضله قلب را پیوسته تحت تاثیر قرار می دهد، رویدادهای مهم زندگی و کشمکش های روزمره است. در دو قرن گذشته، شیوع بیماریهای قلبی رو به افزایش بوده است، به طوری که در حال حاضر، به عنوان علت اصلی مرگ و ناتوانی جسمی محسوب می شود.

بیماری های قلبی عروقی مزمن علاوه بر ایجاد محدودیت در فعالیت جسمی، موجب قطع تعاملات اجتماعی و ایجاد استرس های روانی، اضطراب و افسردگی، کاهش نشاط، افزایش وابستگی و باز نشستگی زودرس در بیماران می شوند و تاثیر منفی بر کیفیت زندگی دارند.

اضطراب یک احساس ناخوشایند، تشویش یا فشار است که در حیطه های مختلف زندگی انسان وجود دارد و عاملی بازدارنده، مخرب و کاهنده مقاومت بیماران در برابر روند درمانی است که پیامدهای جدی ناشی از بیماری را افزایش می دهد.  استرس و اضطراب باعث تحریک غده فوق کلیوی و تحریک سیستم عصبی خودمختار می گردد که طی یک فرایند پیچیده باعث افزایش فشارخون، نامنظم شدن تنفس، تنگی نفس، افزایش تعداد تنفس و تعداد ضربان نبض می شود که این موارد برای بیماران قلبی، به ویژه مبتلایان به نارسایی قلب بسیار مضر می باشند  و در صورت تکرار و مزمن شدن، فرد دچار فشارخون بالا و سایر بیماریها خواهد شد.

در سراسر جهان سالانه 4.9  میلیون نفر به دلیل فشار خون بالا می میرند و بیش از یک میلیارد نفر با فشار خون بالا زندگی می کنند که طبق پیش بینی محققین تا سال  2025 به 5.1 میلیارد افزایش خواهد یافت. بنابراین فشارخون بالا سومین عامل مرگ در جهان محسوب می شود.

در ایران تخمین زده می شود که جمعیت بالای 60 سال تا سال 2050 به بیش از   26 میلیون و 326 هزار نفر یعنی معادل 26  درصد کل کشور برسد که این مسأله می تواند موجب نگرانی در سیستم بهداشتی، مراقبتی و اجتماعی در آنها به فشارهای مادی زندگی  شود. بنابراین سالمندی  یکی از پر اهمیت ترین  و حساس ترین دوره های  زندگی انسان  است که از سن 60 سالگی به بعد شروع شده و با تغییرات جسمانی مثل ناتوانی عضلانی و افزایش بیماری جسمی و مسائل روانی و اجتماعی همراه  است . وقتی اضطراب و استرس از سطح معمول فراتر رود فرد  قدرت انطباقی خود را از دست داده و دچار مشکلاتی می شود. این عوامل در سالمندان که قدرت تطابق و سازگاری آنها کاهش می یابد می تواند باعث ضایعات آسیب شناختی وسیع در آنها شود. استرس از جمله عوامل مؤثر بر سلامت جسمانی و روانی سالمندان است و به دلایل متعددی سالمندان از جهت سلامت روانی بسیار آسیب پذیر هستند.

در سال های اخیر، تحقیقات متعددی در زمینه بررسی تاثیر موسیقی بر اضطراب و عوامل زیست شناختی صورت گرفته است. استفاده از موسیقی به عنوان یک روش درمانی، قدمتی تاریخی دارد به طوری که کتیبه های قدیمی مصر، یونان، چین و روم، اثر موسیقی را برای انسان  به عنوان یک وسیله شفا بخش محسوب کرده اند. موسیقی نوعی روش مکمل است که می تواند بر سیستم عصبی مرکزی اثر گذاشته و موجب آرامش و ارتقای احساس بهبودی در فرد گردد. موسیقی همیشه در زندگی بشر نقش آرامش بخش، نشاط، سرزندگی، حزن، همدردی و شیدایی داشته است و همچنین موجب کاهش شمار ضربان قلب و عمیق شدن تنفس شده و اثرات مثبتی  بر روی اضطراب و تسکین درد می تواند داشته می باشد.

گوش دادن به موسیقی باعث افزایش ثبت امواج آلفای مغز یا امواج استراحت فکری (آلفا حالتی از یک خواب سبک است وقتی که به تدریج خوابمان عمیقتر می‌شود.به عنوان مثال: وقتی انجام کاری را تمام می کنید و روی صندلی می نشینید تا استراحت کنید، در وضعیت آلفا هستید) می گردد و می تواند موقعیتی آرام بخش را فراهم سازد. موسیقی های آرام بخش با تحریک آزادسازی مواد شبه مورفینی یا اندورفین ها در مغز باعث کاهش درد، فشارخون و ضربان قلب می شود. همچنین موسیقی با فعال کردن نواحی مختلفی از مناطق زیر قشری مغز به ویژه سیستم های دوپامینرژیک در ناحیه مغز میانی باعث کاهش احساسات ناخوشایند می گردد. موسیقی باعث فعال شدن لوب فرونتال در هر دو نیمکره قشر مخ شده، هوشیاری مغزی و نهایتأ خروجی های شناختی و رفتاری مطلوب را افزایش می دهد. برای تأثیر گذاری بیشتر موسیقی، محققان معتقد هستند که موسیقی بهتر است بدون کلام، به انتخاب بیمار، با صدای حدود 60  دسی بل و دارای ضرب آهنگ 80-60 بیت در دقیقه باشد. بنابراین در اقدامات پرستاری، موسیقی به عنوان یک مداخله موثر می تواند بخشی از برنامه مراقبتی بیمار  باشد و به عنوان یک ابزار درمانی غیر تهاجمی و برای تسکین درد و اضطراب، افزایش حس تن آرامی و افزایش ایمنی به کار  رود.  همچنین بسیاری از محققان بر این باورند که درمان ترکیبی فشارخون بر مبنای روش های رفتاری همچون ورزش، آرام سازی، یوگا، ماساژ و غیره ممکن است در کنترل پاسخ بیماران به استرس و در نتیجه کاهش فشار خون دارای اثرات بیشتری نسبت به کاربرد دارو درمانی محض در کاهش  فشارخون  موثر باشند. بنابراین موسیقی درمانی همراه با تن آرامی در سالمندان مبتلا به فشارخون می تواند با ایجاد آرامش عضلانی، کاهش مقاومت عروقی، کاهش فعالیت سیستم عصبی خودمختار و منظم شدن تنفس در ایشان منجر به کاهش فشار خون گردد.